Ngày
24 tháng 10 năm 2018, Trường Tiểu học Hướng Phùng tổ chức một buổi nói chuyện
truyền thống về tục lễ cưới hỏi của người Vân Kiều tại Nhà sàn truyền thống.
Toàn cảnh buổi nói chuyện
Về dự và nói chuyện truyền thống của đồng
bào dân tộc Vân Kiều có già
làng Hồ
Ka Nhon hiện đang sinh sống tại Thôn Doa Củ.
Về phía nhà trường có thầy giáo Nguyễn
Mai Trọng là bí thư chi bộ-Hiệu
trưởng nhà trường, cùng quý thầy cô trong ban giám hiệu, đại diện các tổ chức trong nhà trường,
đặc biệt sự có mặt của quý thầy cô giáo, và các em học sinh là con em dân tộc
Vân Kiều. Tại buổi nói chuyện, già làng cho biết. Lễ cưới hỏi của người
Vân Kiều là một phong tục tập quán có từ xa xưa, tùy vào từng thời điểm khác
nhau. Cách thức cúng bái và bày trí cho mâm lễ cũng khác nhau. Trước khi cúng,
các trưởng họ sẽ triệu tập con cháu lại để họp bàn và chọn ra ngày giờ đẹp nhất,
tốt nhất để tổ chức cho lễ cưới. Việc tổ chức lễ cưới hỏi của người dân tộc Vân
Kiều ở Quảng Trị không chỉ là một việc hệ trọng đối với gia đình, dòng họ mà
còn là của bản làng. Người Vân Kiều có câu ‘Con
trai lớn đủ tuổi phải lấy vợ, con gái đủ tuổi khôn gả chồng’ nên sau một thời gian tìm hiểu, đôi trai gái phải lòng
nhau thì cùng báo với hai gia đình để chuẩn bị lễ cưới. Ngày nay, trong đám cưới
của người Vân Kiều vẫn còn giữ nhiều nghi lễ truyền thống gắn liền với tập quán
sinh hoạt của đồng bào.
Ngày nay cuộc sống của người Vân Kiều ở Quảng Trị đã thay đổi
nhiều từ cách ăn mặc cho đến các tập tục sinh hoạt, thế nhưng nhiều giá trị văn
hóa truyền thống của dân tộc Vân Kiều vẫn được bảo lưu. Trong ngày cưới chính
người Vân Kiều vẫn giữ tục lệ trao kiếm của chú rể cho cô dâu. Theo phong tục
của người Vân Kiều thì trong ngày đón dâu, nhà trai chuẩn bị lễ vật xin nhà dâu
là một chiếc nồi đồng, đồng bạc trắng và một thanh kiếm. Thanh kiếm chính là lễ
vật quan trọng nhất và không thể thiếu, vì nó được dùng để tiến hành tục lệ
trao kiếm và khi thủ tục này hoàn tất thì cô dâu mới rời khỏi nhà mình về nhà
chồng. Cho nên tục lễ trao kiếm trong lễ cưới có ý nghĩa rất quan trọng đối với
người Vân Kiều. Thanh kiếm biểu hiện cho sự gắn bó khăng khít giữa vợ và chồng vì
người Vân Kiều chuôi kiếm và lưỡi kiếm là hai bộ phận không thể rời nhau, chính
vì vậy mà đôi vợ chồng cũng không thể thiếu nhau. Thanh kiếm còn tượng trưng
cho sức mạnh của chàng trai, chính vì vậy trong một gia đình người Vân Kiều
sinh được bao nhiêu con trai thì sẽ chuẩn bị bấy nhiêu thanh kiếm.
Người Vân Kiều thường chọn buổi chiều để đón dâu. Theo quan niệm
của người Vân Kiều, đây là thời khắc các vị thần linh như thần sông, thần suối…về
với dân bản. Họ nhà trai đến đón dâu sẽ ở lại vui cùng nhà gái suốt đêm. Việc
bố trí khách mời của họ nhà gái đều có uy tín trong bản đứng ra đảm nhiệm. Về
đến nhà chồng, cô dâu phải bước vào cửa chính. Ngay giữa cầu thang, người Vân
Kiều đặt sẵn một phiến đá. Ông Hồ Ka Nhon là già làng đang sinh sống tại thôn Doa Củ cho biết: “Khi tổ
chức lễ đón, trước hết bên nhà chồng con dâu phải đi qua một hòn đá và đạp lên
hòn đá đó. Cho nên hòn đá đó phải để ở giữa cửa, để sống lâu,
tình cảm của hai vợ chồng bền như đá. Hòn đá nói lên biểu tượng cho sự lâu dài,
sống lâu hạnh phúc vui vẻ, cúng thông báo với tổ tiên là có người mới về, có
con dâu về. Khi cô dâu chuẩn
bị bước vào nhà, thì mẹ chồng cầm gáo nước dội nhẹ vào bàn chân của cô với mong
muốn xóa đi những khó khăn vất vả và cầu cho vợ chồng hạnh phúc, gặp nhiều may
mắn trong cuộc sống. Gia đình nhà trai chuẩn bị lễ vật đầy đủ như thịt, rượu,
hoa quả dâng lên tổ tiên thông báo nhà có thêm một thành viên mới”. Ông Hồ Ka
Nhon cho biết them: “Khi vào nhà rồi mới cúng, lễ cúng gồm có gà hoạc thịt heo.
Người
chủ cúng để thông báo cho tổ tiên là người mới về nhà mình. Theo như người Kinh
thì người Vân Kiều cũng có bàn thờ để thờ tổ tiên. Trong lễ vật cúng còn có một
cái chân váy của con gái và cái khố của người con trai. Điều này thể hiện là để báo
cáo có sự hiện diện của người mới trong nhà”.
Đến dự đám cưới,
khách thường tặng những chiếc bánh giầy và váy ‘xấn’ để chúc phúc cho đôi vợ chồng
trẻ sống hạnh phúc, bền lâu. Ngoài những lời chúc tốt đẹp dành
cho cô dâu chú rể, họ còn tâp trung hát chúc mừng cho gia đình. Điệu hát chúc mừng
trong đám cưới của người Vân Kiều là làn điệu Oats nó thường đi kèm với tiếng
sáo khui. Ông Hồ Ka Nhon cho biết trong ngày trọng đại này, mẹ chồng dành thời
gian để dặn dò đôi vợ chồng trẻ cách ứng sử trong cuộc sống gia đình mới. Nếu
trong nhà có mẹ thì trong lúc cúng xong rồi thì mẹ nhắc nhở hai vợ chồng mới về
cách làm ăn, cách cư xử, gặp người lớn, người nhỏ phải ứng xử như thế nào.Cách
bưng cơm ra cho khách, cách tiếp khách. Mẹ dạy cho hai vợ chồng những điều đó
ngay từ ngày đầu tiên bước chân vào nhà chồng. Người Vân Kiều thường chọn những
ngày chẵn như 6,8,10,16,18 trong các tháng đầu năm và cuối năm để làm lễ cưới.
Sau lễ cưới, người Vân Kiều còn bắt buộc phải tổ chức cưới lần hai, gọi là lễ
khơi hay còn gọi là lễ hoàn tất. Khi chưa thực hiện lễ khơi, đôi vợ chồng khi đến
nhà vợ không được bước lên nhà. Những ràng buộc khắt khe đó, khiến các cặp vợ
chồng dù có khó khăn cũng cố gắng dành dụm để thực hiện bằng được nghi lễ kết
thúc này. Phong tục cưới lần hai cũng giống lần đầu nhưng lễ vật giá trị hơn.
Người Vân Kiều coi đây là cách để họ thêm gắn bó, thương nhau hơn, sống hạnh
phúc và bên nhau trọn đời.
Thay mặt lãnh đạo nhà trường thầy giáo
Nguyễn Mai Trọng phát biểu cảm ơn Già làng và hy vọng cùng với sự chung tay góp
sức của các tổ chức, cá nhân trên địa bàn trong toàn xã hội, Trường Tiểu học Hướng
Phùng sẽ làm tốt công tác gìn giữ những nét đẹp truyền thống của người dân tộc
Vân Kiều (Hồ Hiền).
VIDEO BUỔI NÓI CHUYỆN
1. Video 1: Mời xem Tại đây!
2. Video 2: Mời xem Tại đây!